Utrata kontroli nad ilością konsumowanego alkoholu oraz pojawiające się konsekwencje takiego zachowania określa się mianem uzależnienia, alkoholizmu lub choroby alkoholowej. Skutki takiej sytuacji odczuwane są zarówno przez samych chorych, jak i ich otoczenie. Tym samym uzależnienie alkoholowe nie jest jedynie umiłowaniem picia, a stanowi poważny problem zdrowotny i społeczny.
Czasami zdarza się tak, że mimo zakończonej terapii odwykowej alkoholik z czasem powraca do swoich nałogowych przyzwyczajeń. U niektórych osób nawroty są dość częste, przeplatając ze sobą okres abstynencji z okresem picia. Inni ludzie potrafią wyrzekać się alkoholu przez kilka lat.
W niniejszym tekście zostanie zaprezentowany nawrót choroby alkoholowej oraz sygnały ostrzegawcze, po których można spodziewać się zaniechania abstynencji.
Co to jest nawrót choroby alkoholowej? Definicja pojęcia
Mianem nawrotu choroby alkoholowej określa się powrót do negatywnych przyzwyczajeń i wzorów funkcjonowania, prowadzących w efekcie do spożywania alkoholu. Należy podkreślić, że nawrót choroby alkoholowej nie jest czymś, co pojawia się nieoczekiwanie i nagle. Jest to proces składający się z kilku etapów.
Fazy nawrotu choroby alkoholowej
Osoby zawodowo zajmujące się leczeniem i profilaktyką uzależnień wyszczególniają następujące cztery fazy nawrotów choroby alkoholowej:
- Pierwsza faza nawrotu alkoholizmu cechuje się obniżeniem samopoczucia. Pojawia się stan lękowy, zwątpienie, niepewność. Taka osoba często jest rozdrażniona, ponieważ myśli i emocje alkoholika powoli zaczynają przypominać te, które pojawiały się za czasów ciągłego spożywania alkoholu. Na tym etapie Pacjent może opuszczać spotkania terapeutyczne lub klubu Anonimowych Alkoholików lub też może stać się bierny podczas psychoterapii,
- W fazie drugiej pojawia się zaprzeczenie. Działanie osoby uzależnionej zaczyna być impulsywne, a sam Pacjent wykazuje się skrytością, izoluje się, unika rozmów na temat swoich problemów i wątpliwości. Cechą charakterystyczną tej fazy jest również stan depresyjny oraz gwałtowny spadek motywacji,
- W fazie trzeciej pojawia się moment utraty zdolności do działania, zaczyna brakować sił i chęci mobilizujących do zachowania silnej woli i abstynencji. Osoba uzależniona ma poczucie klęski. Podczas tego etapu alkoholik czuje, że wszelkie jego starania i działania są bezsensowne i bezskuteczne. Cechą charakterystyczną fazy trzeciej może być również pojawiające się zaburzenie odżywiania oraz problemy ze snem,
- Faza czwarta jest fazą ostatnią. Jest to moment całkowitego utracenia zdolności kontrolowania własnego zachowania oraz myśli. Osoba cierpiąca z powodu choroby alkoholowej wykazuje się brakiem zaangażowania podczas terapii, zachowanie abstynencji przestaje być priorytetem, a jedynie staje się smutnym obowiązkiem, niemożliwym do spełnienia. Tym samym pojawiają się myśli o powrocie do kontrolowanego picia. W czwartej fazie bardzo często dochodzi do odnowienia kontaktów towarzyskich kojarzących się ze spożywaniem alkoholu. Pojawia się również zaniedbywanie swoich obowiązków. Konsekwencją nawarstwionych negatywnych zachowań jest całkowite złamanie zasad trzeźwości.
Objawy nawrotu choroby alkoholowej
Uszczegółowiając powyższe informacje, objawy nawrotu choroby alkoholowej można rozpatrywać na kilku płaszczyznach: a aspekcie fizycznym, psychicznym, w sposobie zachowania, w sferze prywatnej i zawodowej.
- Zachodzące zmiany w aspekcie fizycznym są następujące:
- Pojawia się drżenie ciała, potliwość, sny o alkoholu, spadek apetytu, problemy ze snem, ból bez określonej przyczyny, poczucie „suszenia” oraz chęć spożycia napoju procentowego,
- W aspekcie zmian w zachowaniu psychicznym:
- Pojawia się: napięcie emocjonalne i rozdrażnienie, użalanie się nad swoim losem, wzrost lęku i niepokoju, poczucie bezsilności i bezradności, labilność emocjonalna (gwałtowne zmiany nastroju), poczucie znudzenia i monotonii, przygnębienie, smutek, żal,
- Zamiany w sposobie zachowania:
- Wykazywanie się podejrzliwością i nieufnością w stosunku do innych osób, co w efekcie skutkuje odrzucaniem wszelkich form pomocy ze strony innych, pojawia się: poszukiwanie kontaktów z innymi osobami uzależnionymi oraz dążenie do spędzania z nimi wolnego czasu, wzrost ilości konfliktów z osobami spoza środowiska alkoholowego, opuszczanie terapii oraz spotkań skutkujące często utraceniem kontaktu z daną osobą uzależnioną, wypieranie i zaprzeczanie swoim słabościom, ukrywanie powracającego nałogu.
- Zmiany w sferze prywatnej i zawodowej:
- Pojawia się: zaniedbywanie swoich codziennych obowiązków, powrót do starych nawyków i przyzwyczajeń prowadzących do uzależnienia, izolowanie się od bliskich osób.
Wyzwalacze a nawroty w chorobie alkoholowej
Czynnikiem wpływającym na nawrót choroby alkoholowej jest wywoływanie głodu alkoholowego za pomocą wyzwalaczy, rozróżnianych na wewnętrzne i zewnętrzne.
Wyzwalaczami wewnętrznymi nazywa się takie emocje jak np. smutek, lęk, niepokój, samotność, irytacja, frustracja, poczucie winy. Można wśród nich rozpoznać również pozytywne odczucia, takie jak poczucie szczęścia, pewność siebie, podekscytowanie. Są to emocje, które wzmagają uczucie głodu, ponieważ kojarzą się danej osobie ze spożywaniem napojów alkoholowych.
Wyzwalaczami zewnętrznymi określa się miejsca, osoby i zachowania, wpływające na wzrost odczuwania głodu alkoholowego. Czyli np. jeżeli dany alkoholik w określonym miejscu z określonymi osobami spożywał alkohol w określonej porze, to zarówno miejsce, dana osoba jak i pora będą czynnikami wzmagającymi odczuwanie głodu alkoholowego.
Ile trwa nawrót choroby alkoholowej?
Ciężko określić jednoznacznie ile trwa nawrót choroby alkoholowej, ponieważ jest to proces długotrwały. Można mu zapobiec odpowiednio reagując na sygnały ostrzegawcze. Należy jednak mieć na uwadze, że im dłużej trwa nawrót choroby alkoholowej, tym trudniej przeciwdziałać nasilającym się zachowaniom z czasów silnego uzależnienia. Tym samym niezbędne będzie zachowanie większej ilości wysiłku w odwracanie tego procesu.
Jak radzić sobie z nawrotem choroby alkoholowej?
W celu zachowania trzeźwości pomocne będzie:
- Unikanie kontaktu z wyzwalaczami w takim stopniu jak jest to możliwe,
- Unikanie sytuacji ryzykownych, które sprzyjają wypieraniu swoich problemów i myśli o alkoholu,
- Unikanie miejsc, osób i zachowań kojarzonych z piciem,
- Aktywne uczestnictwo we wszelkich typach leczenia i terapii alkoholizmu, np. udział w warsztatach i treningach zapobiegania nawrotom choroby, takich jak trening asertywności,
- Korzystanie z konsultacji psychologicznych i psychiatrycznych,
- Nabywanie umiejętności rozpoznawania i przeciwdziałania sygnałom ostrzegawczym.
Plan zapobiegania nawrotom – HALT
Warto zapoznać się z programem HALT, który zawdzięcza swoją nazwę od angielskich słów:
- Hungry – głodny,
- Angry – rozzłoszczony,
- Lonely – samotny,
- Tired – zmęczony.
Wszystkie powyższe stany narażają alkoholika na złamanie zasad abstynencji, prowadzącej w konsekwencji do powrotu uzależnienia. Tym samym ważne jest, aby unikać każdego ze stanów składającego się na nazwę programu. Zdrowiejący alkoholik powinien rozpoznać i nauczyć się przeciwdziałać:
- Głodu,
- Rozdrażnieniom,
- Samotności,
- Zmęczenia.
W ten sposób minimalizuje ryzyko pojawiania się głodu alkoholowego.
