Pojęcie depresji alkoholowej jest szerokie, obejmuje wiele jej objawów, a także fundamentów powstania. Może być ona skutkiem, jak i przyczyną alkoholizmu. Tym samym człowiek może sięgać po kieliszek z powodu odczuwanych stanów depresyjnych, ale także czuje się w ten sposób, bo nadużywa alkoholu. Widać tutaj błędne koło, które się zamyka. Uznaje się więc, że depresja alkoholowa może być albo skutkiem już istniejącego problemu z alkoholem, albo może być przyczyną coraz częstszego sięgania po kieliszek. Na szczęście współczesne rozwiązania medyczno-terapeutyczne skutecznie pozwalają na przetrwanie i przezwyciężenie tego stanu. Warto więc zastanowić się nad włączeniem kompleksowej terapii uzależnienia alkoholowego, którego fundamentem będzie psychoterapia, a także jej uzupełnienie działaniami typowo medycznymi, bazującymi na leczeniu stanów depresyjnych.
Wtórna depresja alkoholowa
Mianem wtórnej depresji alkoholowej określa się stan, kiedy człowiek najpierw w wyniku różnych czynników uzależnił się od alkoholu, który spożywany w nadmiarze doprowadził do pojawienia się zaburzeń nastroju. Uważa się, że depresja alkoholowa wtórna posiada złożony patomechanizm. Biorą w nim udział czynniki biochemiczne i psychospołeczne, przy czym najczęściej wyszczególniane przyczyny rozwoju wtórnej depresji są następujące:
- Niekorzystne, dwufazowe oddziaływanie napojów alkoholowych na ośrodkowy układ nerwowy,
- Niewystarczający poziom witamin, szczególnie tych należących do grupy B. wywołuje to powstanie zaburzeń w obrębie gospodarki hormonalnej, przy czym w największym stopniu dotykają one sposobu wydzielania istotnych dla nastroju i aktywności neuroprzekaźników, do których zaliczają się takie hormony jak dopamina, serotonina i noradrenalina,
- Łączenie toksycznego aldehydu octowego z aminami biogennymi, co ma szczególnie destrukcyjne działanie na funkcjonowanie organizmu człowieka,
- Wywołanie mechanizmu rozniecenia, określanego inaczej jako kindling. Jest to zmiana elektrofizjologiczna w obrębie mózgu, a konkretnie jego ciał migdałowatych, które w konsekwencji doprowadzają do wywołania napadów depresyjnych, padaczkowych, a także majaczeń,
- Pojawienie się silnego pragnienia natychmiastowego napicia się alkoholu (głodu alkoholowego), który jest objawem domagania się organizmu ukojenia nieprzyjemnego stanu psychofizycznego.
Do czynników na tle psychospołecznym wyróżnia się:
- Ostracyzm otoczenia, czyli postawa odrzucająca daną osobę,
- Osamotnienie i samotność,
- Kumulujące się i narastające problemy osobiste i ten na gruncie zawodowym,
- Odczuwanie poczucia winy i wstydu, które związane jest z dostrzeżeniem i nazwaniem swoich problemów alkoholizmem.
Pierwotna depresja alkoholowa
Mianem pierwotnej depresji alkoholowej określa się sytuację, gdzie stany depresyjne pojawiły się jako pierwsze, a wzrost ich natężenia spowodował podejmowanie przez daną osobę czynności mających na celu poradzenie sobie z zaistniałą sytuacją. Niestety wybór padł na strategie destrukcyjne i ryzykowne, mające związek z sięganiem po napoje wyskokowe. W ten sposób, próbując ukoić swój dyskomfort emocjonalny, doprowadza się nieświadomie do rozwoju uzależnienia od alkoholu. W dalszym ciągu błędnie uważa się napoje alkoholowe za idealne rozwiązanie problemów, a także środek poprawiający nastrój i samopoczucie. Prawda niestety jest inna – alkohol wykazuje działanie depresyjne.
Warto jednak mieć na uwadze, że sama depresja niekoniecznie musi być przyczyną alkoholizmu, ale znacząco zwiększa podatność danej osoby na rozwój poważnych problemów związanych z uzależnieniem od używek. W piśmiennictwie wskazuje się, iż ryzykowne zachowania względem alkoholu, o ile nie posiadają podłoża środowiskowego, zależą głównie od takich czynników jak:
- Wykazywania zmęczenia nieprzyjemnym nastrojem, a także chęcią odczucia szybkiej poprawy humoru,
- Braku umiejętności i znajomości pozytywnych strategii przezwyciężania stresu i radzenia sobie z życiowymi porażkami,
- Występowania stanów lękowych, dezorientacji i myśli samobójczych, zwiększających ryzyko podejmowania prób samobójczych,
- Odczuwania subiektywnego poczucia braku posiadanych perspektyw na lepsze jutro, a także brak dostrzegania sensu życia,
- Braku wiary w siebie, własne możliwości oraz poczucie niskiej własnej wartości,
- Bycie zbyt krytycznym wobec siebie, a także stawianie przed sobą wymagań nie mających możliwości się spełnić,
- Odczuwania samotności osobistej i społecznej, a także poczucie osamotnienia.
Depresja po odstawieniu alkoholu
Depresja może pojawić się również u osób uzależnionych jako efekt odstawienia napojów alkoholowych. W takim przypadku mówi się o depresji jak o jednym z objawów występującego alkoholowego zespołu abstynencyjnego. Można go rozpoznać po innych czynnikach. Charakterystyczne w tym przypadku jest występowanie tzw. białej gorączki (delirium tremens), omamów, różnych urojeń, paranoi, a także nieuzasadnionego lęku. Objawy te wchodzą w skład tzw. psychoz alkoholowych. Równie często na tym polu pojawiają się objawy somatyczne, które skutkują ogólnym złym samopoczuciem. Typowe jest tutaj odczuwanie bólu głowy, brzucha, mięśni, mogą pojawić się napady padaczkowe, wymioty oraz nudności. Oczywiście depresja wynikająca z alkoholowego zespołu abstynencyjnego jest zaburzeniem psychicznym, jednak w porównaniu do innych jej rodzajów samoistnie zanika po stosunkowo krótkim czasie. Nie należy jednak jej bagatelizować. Może się utrzymywać przez pewien czas, przez co stwarza realne zagrożenie rozwoju alkoholizmu i ponownego sięgnięcia po napoje alkoholowe, które osoba uzależniona postrzega jako „lek” na nieprzyjemny stan.
Objawy depresji alkoholowej
Podsumowując i wyszczególniając charakterystyczne objawy depresji alkoholowej należy wskazać na:
- Utrzymujące się przez minimum dwa tygodnie chronicznego obniżenia nastroju,
- Pesymistyczne nastawienie,
- Spadek samooceny,
- Brak odczuwania radości z życia i z pozytywnych wydarzeń,
- Lęk i urojenia,
- Zmęczenie i uczucie rozbicia,
- Problemy z pamięcią, koncentracją i ogólny spadek zdolności poznawczo-intelektualnych,
- Zaburzenia funkcji seksualnych,
- Wycofanie się, unikanie kontaktów z innymi ludźmi, zaniedbanie obowiązków zawodowych,
- Agresja wobec siebie i innych, a także podejmowanie działań destrukcyjnych, jak i autodestrukcyjnych,
- Myśli i próby samobójcze.
Jak długo trwa depresja alkoholowa?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na t pytanie, ponieważ każdy Pacjent jest inny i ma inną historię. W literaturze przedmiotu określa się, że aby zaburzenie nastroju można było zakwalifikować jako depresję alkoholową, objawy chorobowe muszą występować przez minimum dwa tygodnie, przy czym równie często spotyka się osoby, u których konieczne jest podjęcie leczenia przez nawet kilka miesięcy, jak i przez lata.
Jak pomóc w depresji alkoholowej?
Podstawą udzielenia skutecznej pomocy jest wieloaspektowe działanie łączące ze sobą zwalczanie zarówno alkoholizmu, jak i depresji alkoholowej. Tym samym zaleca się, aby Pacjent:
- Udał się do specjalisty, który opracuje dla niego indywidualny program psychoterapeutyczny. Uznaje się, że największe osiągnięcia na polu przezwyciężania depresji alkoholowej połączonej z uzależnieniem wykazuje nurt poznawczo-behawioralny,
- Udał się do psychiatry, który włączy stosowne leczenie farmakologiczne. Zwykle używa się inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, a także inne medykamenty o działaniu psychotropowym,
- Spróbował opanować swoją sytuację prywatną i zawodową.
